Tryb rozkazujący - język francuski
Tryb rozkazujący, nazywany w języku francuskim Impératif, służy nie tylko wyrażaniu poleceń i rozkazywaniu, ale także wyrażaniu próśb, życzeń i udzielaniu rad. Tryb rozkazujący używany jest w trzech osobach: ty - tu, my - nous i wy - vous, oczywiście można go używać również w innych osobach, ale wtedy tworzy się go przy pomocy subjonctif, a więc te formy znajdziecie w zakładce dotyczącej właśnie zagadnienia subjonctif.
Tryb rozkazujący tworzy się w prosty sposób, trzeba tylko znać odmianę czasowników w czasie teraźniejszym.
I. Zasady tworzenia impératif:
1) czasowniki grupy I
Jeśli używamy czasowników I grupy, czyli tych zakończonych na -er, to pozbywamy się zaimka osobowego (tu, nous, vous etc.) i końcowki -s w II osobie liczby pojedynczej tu.
Przeczenie w trybie rozkazującym tworzy się tak samo, jak w zdaniach oznajmujących czasu teraźniejszego.
- przykłady trybu rozkazującego czasowników I grupy w II osobie liczby pojedynczej ty - tu:
| II osoba liczby pojedynczej w czasie présent | II osoba liczby pojedynczej w impératif |
| playTu regardes la télé. | playRegarde la télé! |
| Ty oglądasz telewizję. | Oglądaj telewizję! |
| playTu ne regardes pas la télé. | playNe regarde pas la télé! |
| Ty nie oglądasz telewizji. | Nie oglądaj telewizji! |
| playTu écoutes la radio. | playÉcoute la radio! |
| Ty słuchasz radia. | Słuchaj radia! |
| playTu n'écoutes pas la radio. | playN'écoute pas la radio! |
| Ty nie słuchasz radia. | Nie słuchaj radia! |
- przykłady trybu rozkazującego czasowników I grupy w I osobie liczby mnogiej my - nous:
| I osoba liczby mnogiej w czasie présent | I osoba liczby mnogiej w impératif |
| playNous chantons la chanson. | playChantons la chanson ! |
| My śpiewamy piosenkę. | Śpiewajmy piosenkę! |
| playNous ne chantons pas. | playNe chantons pas ! |
| My nie śpiewamy. | Nie śpiewajmy! |
| playNous dansons le tango. | playDansons le tango ! |
| My tańczymy tango. | Tańczmy tango! |
| playNous ne dansons pas. | playNe dansons pas ! |
| My nie tańczymy. | Nie tańczmy! |
- przykłady trybu rozkazującego czasowników I grupy w II osobie liczby mnogiej wy - vous
| II osoba liczby mnogiej w czasie présent | II osoba liczby mnogiej w impératif |
| playVous parlez français. | playParlez français ! |
| Wy mówicie po francusku. | Mówcie po francusku! |
| playVous ne parlez pas anglais. | playNe parlez pas anglais ! |
| Nie mówicie po angielsku. | Nie mówcie po angielsku! |
| playVous discutez. | playDiscutez ! |
| Wy dyskutujecie. | Dyskutujcie! |
| playVous ne jouez pas pendant la leçon. | playNe jouez pas pendant la leçon ! |
| Nie gracie podczas lekcji. | Nie grajcie podczas lekcji! |
2) czasowniki grupy II
Jeśli w trybie rozkazującym używamy czasowników II grupy, to pozbywamy się tylko zaimka osobowego, sam czasownik pozostaje bez zmian.
- przykłady trybu rozkazującego czasowników II grupy w II osobie liczby pojedynczej ty - tu:
| II osoba liczby pojedynczej w czasie présent | II osoba liczby pojedynczej w impératif |
| playTu finis ton travail. | playFinis ton travail ! |
| Kończysz swoją pracę. | Skończ swoją pracę! |
| playTu ne finis pas ton travail. | playNe finis pas ton travail ! |
| Nie kończysz swojej pracy. | Nie kończ swojej pracy! |
| playTu choisis le cadeau. | playChoisis le cadeau ! |
| Wybierasz prezent. | Wybierz prezent! |
| playTu ne choisis pas cette robe. | playNe choisis pas cette robe ! |
| Nie wybierasz tej sukienki. | Nie wybieraj tej sukienki! |
- przykłady trybu rozkazującego czasowników II grupy w I osobie liczby mnogiej my - nous:
| I osoba liczby mnogiej w czasie présent | I osoba liczby mnogiej w impératif |
| playNous finissons de préparer le dîner. | playFinissons de préparer le dîner ! |
| Kończymy przygotowywać kolację. | Skończmy przygotowywać kolację! |
| playNous n'accomplissons pas ce projet. | playN'accomplissons pas ce projet ! |
| Nie wykonamy tego projektu. | Nie wykonujmy tego projektu! |
| playNous choisissons une nouvelle voiture. | playChoisissons une nouvelle voiture ! |
| Wybieramy nowy samochód. | Wybierzmy nowy samochód! |
| playNous ne haïssons pas cette idée. | playNe haïssons pas cette idée ! |
| Nie nienawidzimy tego pomysłu. | Nie nienawidźmy tego pomysłu! |
- przykłady trybu rozkazującego czasowników II grupy w II osobie liczby mnogiej wy - vous:
| II osoba liczby mnogiej w czasie présent | II osoba liczby mnogiej w impératif |
| playVous finissez votre devoir. | playFinissez votre devoir ! |
| Kończycie waszą pracę domową. | Skończcie waszą pracę domową. |
| playVous n'applaudissez pas cet artiste. | playN'applaudissez pas cet artiste ! |
| Nie oklaskujecie tego artysty. | Nie oklaskujcie tego artysty! |
| playVous garantissez une bonne qualité. | playGarantissez une bonne qualité ! |
| Gwarantujecie dobrą jakość. | Zagwarantujcie dobrą jakość! |
| playVous ne démolissez pas ce bâtimen. | playNe démolissez pas ce bâtiment ! |
| Nie burzycie tego budynku. | Nie burzcie tego budynku! |
3) czasowniki grupy III (czasowniki nieregularne)
Jeśli w trybie rozkazującym używamy czasowników III grupy, to pozbywamy się tylko zaimka osobowego, sam czasownik pozostaje bez zmian.
- przykłady trybu rozkazującego czasowników III grupy w II osobie liczby pojedynczej ty - tu:
| II osoba liczby pojedynczej w czasie présent | II osoba liczby pojedynczej w impératif |
| playTu sors tout de suite de chez moi. | playSors tout de suite de chez moi ! |
| Wychodzisz ode mnie natychmiast! | Wyjdź ode mnie natychmiast! |
| playTu ne prends pas de bus. | playNe prends pas de bus ! |
| Nie jedziesz autobusem. | Nie jedź autobusem! |
| playTu résous ce casse-tête. | playRésous ce casse-tête ! |
| Rozwiązujesz tę łamigłówkę. | Rozwiąż tę łamigłówkę! |
| playTu ne lui réponds pas. | playNe lui réponds pas ! |
| Nie odpowiadasz mu. | Nie odpowiadaj mu! |
- przykłady trybu rozkazującego czasowników III grupy w I osobie liczby mnogiej my - nous:
| I osoba liczby mnogiej w czasie présent | I osoba liczby mnogiej w impératif |
| playJulie et moi, nous mettons la table. | playJulie, mettons la table ! |
| Julie i ja nakrywamy do stołu. | Julie, nakryjmy do stołu! |
| playNous ne perdons pas de temps. | playNe perdons pas de temps ! |
| Nie tracimy czasu. | Nie traćmy czasu! |
| playNous résolvons nos problèmes nous - mêmes. | playRésolvons nos problèmes nous - mêmes ! |
| Sami rozwiązujemy swoje problemy. | Sami rozwiążmy nasze problemy! |
| playNous ne les joignons pas à 8h. | playNe les joignons pas à 8h ! |
| Nie dołączymy do nich o 8:00. | Nie dołączajmy do nich o 8:00! |
- przykłady trybu rozkazującego czasowników III grupy w II osobie liczby mnogiej wy - vous:
| II osoba liczby mnogiej w czasie présent | II osoba liczby mnogiej w impératif |
| playVous lisez des livres en version originale. | playLisez des livres en v.o. ! |
| Czytacie książki w wersji oryginalnej. | Czytajcie książki w wersji oryginalnej! |
| playVous ne me mentez pas. | playNe me mentez pas ! |
| Nie okłamujecie mnie. | Nie okłamujcie mnie! |
| playVous servez ce client. | playServez ce client s.v.p. ! |
| Obsługujecie tego klienta. | Proszę, obsłużcie tego klienta! |
| playVous ne faites pas de bêtises. | playNe faites pas de bêtises ! |
| Nie robicie głupot. | Nie róbcie głupot! |
II. Wyjątki.
Są tylko 4 czasowniki, które mają formę nieregularną w trybie rozkazującym: étre - być, avoir - mieć, savoir - wiedzieć i vouloir - chcieć, poniżej znajdziecie ich formę w impératif:
| être | być |
| playSois ! | Bądź! |
| playSoyons ! | Bądźmy! |
| playSoyez ! | Bądźcie! |
| avoir | mieć |
| playAie ! | Miej! |
| playAyons ! | Miejmy! |
| playAyez ! | Miejcie! |
| savoir | wiedzieć |
| playSache ! | Wiedz! |
| playSachons ! | Wiedzmy! |
| playSachez ! | Wiedzcie! |
| vouloir | chcieć |
| playVeuille ! | Zechcij! |
| playVeuillons ! | Zechcijmy! |
| playVeuillez ! | Zechcijcie! |
III. Czasowniki zwrotne w impératif.
W trybie rozkazującym w czasownikach zwrotnych zmienia się tylko zaimek zwrotny (me, te, se, nous, vous, se), sam czasownik zachowuje się tak jak czasowniki normalne, czyli według zasad I, II, III grupy.
| czasowniki zwrotne w présent | czasowniki zwrotne w impératif |
| playTu te reposes. | playRepose-toi ! |
| Odpoczywasz. | Odpocznij! |
| playTu t'habilles. | playHabille-toi ! |
| Ubierasz się. | Ubierz się! |
| playNous nous promenons. | playPromenons-nous ! |
| Przechadzamy się. | Przejdźmy się! |
| playVous vous dépêchez. | playDépêchez-vous ! |
| Spieszycie się. | Pospieszcie się! |
UWAGA! Zaimki zwrotne w zdaniach przeczących trybu rozkazującego nie zmieniają się.
| playTu ne te reposes pas. | playNe te repose pas ! |
| Nie odpoczywasz. | Nie odpoczywaj! |
| playTu ne t'habilles pas. | playNe t'habille pas ! |
| Nie ubierasz się. | Nie ubieraj się! |
| playNous ne nous promenons pas. | playNe nous promenons pas ! |
| Nie przechadzamy się. | Nie przechadzajmy się! |
| playVous ne vous dépêchez pas. | playNe vous dépêchez pas ! |
| Nie spieszycie się. | Nie spieszcie się! |